Nguyễn Văn A được một đối tượng người Trung Quốc thuê tổ chức đưa 08 người Việt Nam xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc, sau đó A gọi điện cho B, C, D là những người làm nghề “xe ôm” bảo đi chở người cho A, nhưng A chưa cho B, C, D biết là đi chở người xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc. A cho B, C, D biết về thời gian, địa điểm đi chở người. Khi B, C, D điều khiển xe mô tô đến địa điểm đã thống nhất từ trước để chở người thì gặp A và 08 người đi xuất cảnh trái phép, lúc này A mới cho B, C, D biết là đi chở người đến khu vực biên giới để xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc. Tại đây, A bảo B, C, D mỗi người điều khiển xe mô tô chở 02 người đến khu vực mốc biên giới và tiền công là 200.000đ/1 xe, còn A điều khiển xe mô tô chở 02 người. Khi A, B, C, D chở người đến khu vực biên giới thì bị lực lượng Biên phòng bắt quả tang.
Đối với vụ án này có hai quan điểm khác nhau:
Quan điểm thứ nhất cho rằng: B, C, D phải chịu trách nhiệm hình sự đồng phạm với A đối với 08 người xuất cảnh trái phép, bởi vì B, C, D nhận thức rõ được hành vi của A tổ chức cho 08 người xuất cảnh trái phép và cùng A thực hiện hành vi tổ chức cho 08 người này đi xuất cảnh trái phép.
Quan điểm thứ hai cho rằng: B, C, D chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với 02 người mà mình đã chở.
Tác giả bài viết đồng ý với quan điểm thứ hai, bởi vì:Điều 17 Bộ luật Hình sự quy định “Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”. Theo quy định này thì cần hiểu: Về mặt lý trí thì những người đồng phạm phải nhận thức được về tội phạm đang diễn ra cũng như nhận thức được hành vi phạm tội của những người đồng phạm khác. Về mặt ý chí: những người đồng phạm cùng cố ý, cùng mong muốn thực hiện một tội phạm.
Đối chiếu với quy định trên thấy rằng: giữa A và B, C, D không cùng nhau bàn bạc trước về việc tổ chức cho 08 người xuất cảnh trái phép. B, C, D không biết việc A bảo ai cùng tham gia thực hiện tội phạm vàB, C, D cũng không được bàn bạc với nhau, chỉ khi B, C, D đến địa điểm để chở người thì mới được A cho biết về việc chở người đi xuất cảnh trái phép và biết về hành vi của nhau. Trong vụ án này B, C, D đều là người thực hành, mỗi người có nhiệm vụ chở 02 người đi xuất cảnh trái phép. Như vậy, về mặt lý trí thì B, C, D nhận thức được hành vi phạm tội của A về việc tổ chức cho 08 người xuất cảnh trái phép, tuy nhiên về mặt ý chí thì B, C, D mỗi người chỉ cùng cố ý với A trong việc tổ chức cho 02 người đi xuất cảnh và cũng chỉ mong muốn chở 02 người để nhận tiền công tương ứng với số người mà mình chở.Hay nói cách khácgiữa B, C, D không cố ý, không mong muốn với A về tổng số người đi xuất cảnh, việc A tổ chức cho bao nhiêu người đi xuất cảnh trái phép thì B, C, D không quan tâm, mà chỉ quan tâm đến số người được chở và số tiền công được hưởng.Như vậy, nếu buộc B, C, D phải chịu trách nhiệm hình sự chung với A đối với 08 người đi xuất cảnh trái phép là không đảm bảo về mặt ý chí của khái niệm đồng phạm được quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự.
Mở rộng phạm vi nghiên cứu, đối với vụ án nêu trên thấy nếu trước khi thực hiện hành vi phạm tội mà A, B, C, D gặp nhau và cùng bàn bạc, thống nhất về việc phạm tội, A cho B, C, D biết về việc được đối tượng người Trung Quốc thuê tổ chức cho 08 người xuất cảnh trái phép, khi nào đưa được 08 người đi thì mới được trả tiền công, A phân công B, C, D mỗi người chở 02 người xuất cảnh, còn A sẽ chở 02 người. Trong trường hợp này B, C, D sẽ đồng phạm với A và chịu trách nhiệm hình sự đối với tổng số 08 người xuất cảnh, bởi vì: B, C, D nhận thức được hành vi phạm tội của A về việc tổ chức cho 08 người xuất cảnh, nhận thức được hành vi phạm tội của nhau trong vụ án và cùng cố ý thực hiện; B, C, D nhận thức được hành vi của mỗi người là điều kiện để thực hiện được một tội phạm chung mà A đã đồng ý với đối tượng người Trung Quốc, mặc dù B, C, D mỗi người chỉ chở 02 người xuất cảnh nhưng hành vi của mỗi người đều được thực hiện theo chỉ đạo của A đồng thời B, C, D nhận đượctiền công tương ứng với số người mà mình chở.
Trên đây là một dạng vụ án Tổ chức cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh trái phép có quan điểm khác nhau về vấn đề đồng phạm cũng như mức độ trách nhiệm hình sự của những người đồng phạm xin được đưa ra để các đồng nghiệp và bạn đọc cùng nghiên cứu, trao đổi./.
Nguyễn Tuấn Anh – Phòng 2 Viện tỉnh